Maar hoe gaat dat bij woonhuismonumenten en beeldbepalende gebouwen? Is het installeren van een hybride warmtepomp (of alternatief) wel rendabel en uitvoerbaar in een monumentaal pand? Wim Jakobsen, teamleider van de Monumentenwacht in Zeeland, beantwoordt een aantal vragen van Monumenten.nl over dit onderwerp.
Is een hybride warmtepomp voor monumenten een goed idee, Wim?
"Als je kijkt naar de verschillende soorten warmtepompen, dan is een hybride warmtepomp voor monumenten zeker een optie en misschien ook wel de beste. Maar daar horen wel wat kanttekeningen bij hoor! Eerst even uitleggen: een warmtepomp is een laagtemperatuur verwarmingssysteem. Dat betekent dat het water in het systeem niet warmer dan 40 graden gestookt wordt. Heb je vloerverwarming, dan is die 40 graden prima voor een comfortabele binnentemperatuur. Tenminste…voor een goed geïsoleerde nieuwbouwwoning. Ook bij koudere buitentemperaturen. Voor veel monumenten zal bijstoken dan nog wel nodig zijn. Monumenten zijn nu eenmaal vaak minder goed te isoleren en in lang niet ieder pand kun je laagtemperatuur (vloer)verwarming aanleggen. Een hybride warmtepomp kan helpen, want die kan bijstoken met gas, wanneer het buiten echt koud wordt."
Wanneer eigenaren bij de Monumentenwacht aankloppen met een vraag over hun warmtevoorziening, hoe pakken jullie dat dan aan?
"Wij werken als Monumentenwacht ook volgens het principe van de ‘trias energetica’. Dat betekent dat we eerst kijken naar het gedrag van de gebruikers van het pand. Je kunt dan bijvoorbeeld de thermostaat lager zetten, ruimtes afzonderlijk gaan verwarmen etc. Vervolgens kijken we naar de isolatie van het pand en pas daarna komen de installaties aan bod. Dus dan kijk je hoe het beste verwarmd kan worden en met welke systeem dat zou kunnen."
Eerst moet je dus de basiszaken goed regelen en dan pas komt dus de vraag naar de warmtepomp?
"Het gaat ook om wat je doel is. Als CO2-reductie je belangrijkste doel is, dan is een ‘gewone’ warmtepomp het meest zeker. Je stookt hier namelijk niet ook nog bij met gas. Maar voor veel monumenten is dit type warmtepomp niet geschikt, omdat er bijvoorbeeld geen laagtemperatuur vloerverwarming aangelegd kan worden. Heb je geen vloerverwarming, dan is het zaak radiatoren te kiezen die zo makkelijk mogelijk warmte afgeven, zogenaamde laag temperatuurradiatoren. Of je plakt er kleine ventilatoren onder om de warme lucht beter te laten circuleren. Er zijn dus nog wel wat mogelijkheden, ook in monumenten."
Bijstoken met gas in extra koude periodes lijkt voor de meeste monumenten dus voorlopig nog nodig?
"Dat woord voorlopig is terecht, want voor een deel doet de tijd zijn werk. Er zijn nu al veel meer oplossingen die ook bij monumenten toegepast kunnen worden en die leiden tot een lagere stookbehoefte. En daarmee komt de warmtepomp ook voor monumenten in beeld. Fabrikanten werken ook nog steeds aan de verbetering van de verschillende warmtepompen. Maar vooralsnog is een hybride warmtepomp voor de meeste monumenten de beste keuze. Nadeel is dat je niet exact kunt voorspellen hoeveel gas je nog gaat bijstoken. Dus je CO2-reductie is ook allerminst zeker."
Heb je nog kanttekeningen bij het plaatsen van een hybride warmtepomp in een monument?
"Jazeker! Wat in de berichtgeving in mijn ogen onderbelicht blijft, is het feit dat je weliswaar minder gas verbruikt met een hybridewarmtepomp, maar je elektriciteitsverbruik neemt wel toe! Bij een modern pand kun je dat compenseren door het plaatsen van zonnepanelen, maar dat is bij de meeste monumenten niet zomaar een optie. Eigenaren van een monument kunnen dan misschien gaan deelnemen in een postcoderoos. Dan doe je mee in een zonnepanelenproject in de buurt."
Ken je voorbeelden van monumenten waar een warmtepomp wordt ingezet?
"Bij ons in Zeeland zijn enkele monumenten die bijna energieneutraal zijn. Daar is de isolatie zo goed mogelijk geregeld, vervolgens vloerverwarming aangebracht en dat werd gecombineerd met een hybride warmtepomp. Of ze gingen voor een volledige warmtepomp en combineerden dat met een pellet kachel of met infraroodpanelen of wandverwarming. Er zijn dus zeker wel mogelijkheden, maar die moet je echt per monument bekijken."
Heb je een vergunning nodig voor het plaatsen van een warmtepomp bij je monument?
"Of het vergunning plichtig is moet je als eigenaar even navragen bij de gemeente. Als regel geldt dat je geen openingen mag maken in de muren van een monument en de vraag is ook wat een goede plek is voor de buitenunit. Dus overleg daarover eerst!"
Heb je zicht op de kosten van een hybride warmtepomp?
"Wanneer je simpelweg klaar zou zijn met het plaatsen en aansluiten van een hybride warmtepomp op je bestaande verwarmingsketel, dan hoor ik via installateurs gemiddelde bedragen van zo’n 8000 euro. Daar gaat dan nog een subsidiebedrag vanaf, naar ik meen 3200 euro. Dus die stap zou je ruwweg 5000 euro kosten. Maar zoals ik net al heb uitgelegd, is dat bij monumenten nooit het hele verhaal. Die hybride-warmtepomp moet passen in het grotere verhaal van glas, isoleren en ventileren. Dat vraagt dus om de nodige andere ingrepen. Een hybride warmtepomp is maar een stukje van de complete puzzel."
Wat raad je eigenaren van monumenten aan?
"Ga niet in het wilde weg nu achter een hybride warmtepomp aan, maar kijk naar het geheel. Met de Monumentenwacht heb je als eigenaar vaak al een meerjarenonderhoudsplan gemaakt. Dan weet je op welk moment er werkzaamheden aankomen. Wij adviseren dan altijd om het thema duurzaamheid op zo’n moment weer aan de orde te stellen. Dat zijn de natuurlijke momenten."
"En je kunt als aanvulling op je onderhoudsplan aan een DUMO-coach vragen om een duurzaamheidsadvies voor je pand te maken, eventueel aangevuld met een warmtelastberekening te maken. Daarmee krijg je een beeld van het warmteverlies van je woning. Je weet dan beter wat je aan energie nodig hebt om de ruimten in je pand warm te krijgen. Het gaat erom dat er een balans komt tussen dit verlies en de opwekking van energie."